Zakrzepica (nazywana przez media „cichym zabójcą” ) żył układu głębokiego jest bardzo niebezpiecznym schorzeniem. Jej powikłania to zespół pozakrzepowy i groźny dla życia – zator tętnicy płucnej. Zakrzepica występuje częściej u osób powyżej 40 roku życia, otyłych, po złamaniach kości miednicy, uda i podudzia, a także u pacjentów z nieleczonymi żylakami kończyn dolnych. Stanami sprzyjającymi są zabiegi chirurgiczne, unieruchomienie, okres ciąży, porodu i połogu czy stosowanie leków zawierających estrogeny i progesteron (np. antykoncepcja lub hormonalna terapia zastępcza u kobiet w okresie menopauzy). Skrzeplina powstaje, gdy w żyłach dochodzi do zwolnienia przepływu krwi, uszkodzenia ścian naczyń lub zmian w składzie samej krwi. Praca mięśni kończyny dolnej, czyli ruch są bardzo ważnym czynnikiem chroniącym przed rozwojem zakrzepicy. Odwodnienie organizmu także sprzyja zmianom gęstości krwi i jej krzepnięciu.
Do najważniejszych objawów zakrzepicy żył głębokich należą ból i najczęściej obrzęk kończyn. W większości przypadków objawy zakrzepicy pojawiają się nagle w ciągu kilku dni.
Objawami, które powinny zaniepokoić to:
- ból, który nasila się przy chodzeniu i staniu, a mija przy unieruchomieniu
- obrzęk w okolicy kostki, na całym podudziu lub nawet na udzie
- zwiększone ucieplenie i zaczerwienienie skóry
- nadmierne wypełnienie żył powierzchniowych
- zasinienie skóry stóp i podudzi
- gorączka
- przyśpieszone tętno
Jednym z najważniejszych badań, które potwierdzi lub wykluczy zakrzepicę żył głębokich jest badanie USG Duplex Doppler układu żylnego kończyny.
Zakrzepicę w większości przypadków można leczyć ambulatoryjnie, jednak masywne zakrzepice wymagają rozpoczęcia leczenia w szpitalu.
W niektórych przypadkach leczenie zakrzepicy kończy się podawaniem doustnych leków antykoagulacyjnych (przeciwzakrzepowych) nawet do końca życia. Warto podkreślić, że gorączka wynika ze stanu zapalnego w obrębie ściany naczynia żylnego i wokół niego. Stan zapalny nie wynika więc z obecności bakterii i błędem jest stosowanie w jego zwalczaniu antybiotyków.
W wyniku znacznego uszkodzenia zastawek układu żylnego z powodu nieleczonego lub leczonego niewłaściwie zakrzepowego zapalenia żył głębokich dochodzi do zespołu pozakrzepowego. Przez wiele lat postępuje zwłóknienie tkanki podskórnej i dokonują się zmiany w obrębie skóry. Staje się ona stopniowo coraz bardziej cienka, napięta, połyskliwa i przybiera brunatne zabarwienie. Chorzy skarżą się ponadto na obrzęki kończyn dolnych i ociężałość nóg, która nasila się podczas chodzenia czy długiego stania. Zespół pozakrzepowy jest wreszcie przyczyną tworzenia się owrzodzeń podudzi. Owrzodzenia te rozwijają się nawet po wielu latach od ostrego epizodu zakrzepicy.
Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia zespołu pozakrzepowego, należy stosować odpowiednie leczenie i profilaktykę. Polega ono na długim stosowaniu doustnych leków przeciwzakrzepowych i zewnętrznego stopniowanego ucisku, w postaci np. specjalistycznych podkolanówek czy pończoch o stopniowanej kompresji.
Czasami należy rozważyć wskazanie do usunięcia lub wyłączenia innymi metodami np. żyły odpiszczelowej. Podstawą takiego postępowania jest założenie, że poprawa funkcjonowania układu głębokiego możliwa jest przez usunięcie problemów związanych z układem powierzchniowym, czyli żylaków. Doświadczenia pokazują, że po takich zabiegach wydolność układu głębokiego wzrasta do 30%.
Zator tętnicy płucnej niewątpliwie jest najgroźniejszym powikłaniem zakrzepicy żył głębokich. Luźna skrzeplina może oderwać się od ściany naczynia i rozpaść się na kilka mniejszych fragmentów. Z prądem krwi zostaną kierują się do serca i płuc i mogą zatkać wiele naczyń krwionośnych w płucach powodując zatorowość płucną, co stanowi bezpośrednie zagrożenie utraty życia (zator tętnicy głównej). Towarzyszą temu objawy grypopodobne, takie jak kaszel, ale także ból w klatce piersiowej podobny do ataku serca. Stan ten jest bezwzględnym wskazaniem do leczenia szpitalnego.
O niebezpieczeństwie rozwoju zatorowości płucnej mogą świadczyć:
- nagły ból w klatce piersiowej
- skrócony oddech
- kaszel
- strach, a nawet panika
- pocenie się
- nagłe zblednięcie
- przyśpieszone tętno
- sinienie policzków i końców palców
- omdlenie
Brak ruchu np. podczas długich podróży, gdy siedzimy w bezruchu z opuszczonymi nogami bardzo sprzyjają krzepnięciu się krwi w żyłach. Zaciśnięcie naczyń w pozycji siedzącej utrudnia przepływ krwi do serca. Sprzyja to tworzeniu się skrzepliny. Podczas podróży samolotem dochodzą dodatkowe czynniki zwiększające ryzyko zakrzepicy. Nadmierne spożywanie alkoholu również zwiększa zagrożenie, ponieważ alkohol znacznie odwadnia organizm.
Niezmiernie ważna jest profilaktyka zakrzepicy żylnej, mająca znaczenie zwłaszcza u pacjentów ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia choroby. Polega ona na stosowaniu podskórnych zastrzyków z heparyny (lub dostępnych obecnie nowoczesnych doustnych leków), używaniu wyrobów uciskowych i unikaniu długotrwałego unieruchomienia. Działania te skutecznie minimalizują ryzyko wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej.
Zapalenie i zakrzepica żył powierzchownych
Jest to stan żył powierzchniowych, w których powstały skrzepliny i zamknęły całkowicie lub częściowo odpływ krwi żylnej. Objawy są niezwykle charakterystyczne i łatwe do rozpoznania. Wyczuwalne stwardnienie w przebiegu żyły, ból, tkliwość i zaczerwienie wokół niego to objawy, z którymi zgłasza się pacjent. Ból narasta w spoczynku, a podczas ruchu wyraźnie maleje (odwrotnie jak w zakrzepicy żył głębokich). Niezbędne jest wykluczenie współistnienia zakrzepicy żył głębokich poprzez wykonanie badania USG Duplex Doppler.
Zapalenie żył powierzchniowych zazwyczaj ustępuje w kilka lub kilkanaście tygodni . Zalecany jest ruch i korzystanie z wyrobów uciskowych (bandaży o małym naciągu lub wyrobów kompresyjnych w 2 klasie ucisku). W przypadku dolegliwości bólowych można zastosować niesterydowe leki przeciwzapalne doustnie oraz miejscowo w postaci kremu albo żelu, zaleconych przez lekarza.
Prawie zawsze zapalenie żył powierzchniowych związane jest z istnieniem niewydolności żylnej w postaci żylaków. Poskręcane, nadmiernie rozszerzone żyły (żylaki) sprzyjają powstaniu skrzeplin, ponieważ w nich krew zalega i wyraźnie spowalnia swój bieg. Zapalenie żył powierzchniowych to często impuls do podjęcia decyzji do usunięcia żylaków, czy poprzez operację, czy metodę skleroterapii. Najczęściej nie ma przeciwwskazań, by zabieg wykonać szybko, bo w tym wypadku zabieg usunie skrzepliny i zlikwiduje przyczynę ich powstania – żylaki.